12 października, jak co roku, obchodzimy Światowy Dzień Reumatyzmu, którego zadaniem jest podniesienie świadomości społecznej na temat chorób reumatycznych i ich skutków społeczno-ekonomicznych. Jest to równocześnie okazja, by uświadomić decydentom, że nowoczesne leczenie bardziej opłaca się niż pozorne oszczędzanie na terapii. Współczesne leki hamują rozwój choroby, cierpiący na schorzenia reumatyczne zachowują sprawność, pozwalającą na podjęcie pracy zawodowej. Tym samym nie obciążają budżetu zwolnieniami lekarskimi i rentami.

           Skala zagrożenia chorobami reumatycznymi

Schorzenia reumatyczne to około 200 różnych chorób stawów i kości. Większość przyczyn powstawania tych schorzeń wciąż nie jest do końca rozpoznana. Chorób tych nie należy traktować jako jednej dolegliwości. Różnią się one przede wszystkim objawami lub przebiegiem. Atakują nagle. Zachorować może każdy – kobiety, mężczyźni, a nawet dzieci.

W Polsce - choroby te dotykają około 19% populacji, zarówno dzieci i dorosłych.

Co 5-ty Polak cierpi na choroby reumatyczne, a więc narażony jest na kalectwo
- choroby reumatyczne są najczęstszą przyczyną przewlekłego bólu, niepełnosprawności i kalectwa
- cierpi na nie 100 mln Europejczyków, z których 9 mln to Polacy **
- według naukowców z bostońskiego Harvard University w ciągu najbliższego dwudziestolecia liczba zgonów spowodowanych chorobami reumatycznymi może wzrosnąć nawet o 40%. Z prognozy wynika, że na ok. 180 mln zgonów w 2020 roku 5,5 mln będzie spowodowana reumatycznymi chorobami narządów ruchu i będą one stanowić jedna, z dziesięciu głównych przyczyn śmierci*
- schorzenia reumatyczne dotyczą pacjentów w różnych grupach wiekowych, w dużym odsetku młodych dorosłych i dzieci **
- chorzy na choroby reumatyczne żyją przeciętnie o 10 lat krócej **
- choroby reumatyczne są jedną z głównych przyczyn orzekania o czasowej niezdolności do pracy oraz przyznawania rent w związku z postępującą niesprawnością. Liczba osób niepełnosprawnych z orzeczoną rentą inwalidzką z powodu chorób reumatycznych wynosi ponad 1,5 mln osób **
- szacowana liczba hospitalizacji z powodu chorób reumatycznych sięga 18% wszystkich hospitalizacji. **

Czym jest Reumatoidalne Zapalenie Stawów (RZS)

jedna z najczęściej występujących chorób reumatycznych

RZS (dawniej gościec przewlekle postępujący, potocznie reumatyzm) - to nie jest choroba stawów – to jest choroba układu immunologicznego. Ochronne reakcje ludzkiego organizmu zamiast chronić, zaczynają szkodzić. Nasz organizm ma bardzo efektywny system odpornościowy (immunologiczny), który zwalcza bakterie i inne szkodliwe czynniki. Wyspecjalizowane komórki odpornościowe atakują je i niszczą. Dzięki nim możemy pokonać infekcje i choroby. Zdarza się, że nasz system immunologiczny zaczyna atakować nie tylko szkodliwe bakterie, ale także tkanki własnego ciała. Takim właśnie przypadkiem jest RZS. Z nierozpoznanych przyczyn białe krwinki systemu odpornościowego atakują błonę maziową, która wyściela stawy, powodując jej zniszczenie. Zaatakowane stawy podlegają procesowi zapalnemu, staw puchnie, staje się obolały. Niszczące komórki dzielą się, w sposób niekontrolowany wzrasta ich liczba. RZS z czasem rozprzestrzenia się na wszystkie stawy, może także powodować stan zapalny innych narządów.

Najwyższa zapadalność na RZS przypada pomiędzy 30. a 50. rokiem życia, dotyczy więc osób aktywnych, znajdujących się w pełni sił. Schorzenie występuje trzykrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Przyczyny RZS

Dotychczas nie wiadomo, jaka jest przyczyna i co wywołuje RZS. Nikt nie wie, dlaczego układ immunologiczny atakuje zdrowe komórki stawów. Wiadomo natomiast, że choroba może być dziedziczna, często występuje rodzinnie. Wiadomo też, że nie jest chorobą zakaźną.

Skutki choroby

Na podstawie uzyskanych badań Instytutu Reumatologii w Warszawie stwierdzono, że ponad 80% badanych chorych na RZS jest niepełnosprawnych. Tylko 14% chorych kontynuuje pracę zawodową. 84% badanych korzysta stale z pomocy członków rodziny, natomiast z pomocy społecznej tylko 1,8% chorych. Jak wynika z przeprowadzonych badań, niepełnosprawność jest następstwem małej skuteczności stosowanego leczenia farmakologicznego (tanie leki o niewielkiej skuteczności). Ograniczony dostęp chorych na RZS do leków nowoczesnych i skutecznych stanowi barierę w prawidłowym leczeniu. ***

Ta przewlekła choroba w większości przypadków prowadzi do destrukcji stawów, uszkodzeń narządów wewnętrznych, trwałego kalectwa i do przedwczesnej śmierci. Chorzy cierpią z powodu ogromnego bólu. Ból uniemożliwia poruszanie się, wykonywanie podstawowych czynności, zakłóca sen. Z czasem, późno zdiagnozowana bądź źle leczona choroba prowadzi do kalectwa, część osób dotkniętych RZS musi korzystać z wózka inwalidzkiego. Pacjenci odczuwający silny ból doświadczają uczucia bezsilności, odczuwają lęki, zamykają się w sobie, wycofują się z życia społecznego. Niemożność planowania choćby najbliższej przyszłości (nawroty choroby) prowadzi do stanu znacznie obniżonego nastroju, w konsekwencji do depresji. Od niedawna znana jest nauka zwana psychoimmunologią, czyli nauka o wpływie stanu psychicznego na odczyny immunologiczne, na obronność organizmu przeciwinfekcyjnym.

Ważne są także skutki ekonomiczne.

Wśród pacjentów jest wielu ludzi młodych, których aktywność zawodowa została nagle przerwana. Początkowo chorzy korzystają ze zwolnień lekarskich – zwolnienia z powodu chorób reumatycznych stanowią 11% wszystkich nieobecności w pracy i 18% wszystkich hospitalizacji.

Wraz z rozwojem choroby pacjenci tracą możliwość kontynuowania kariery bądź nauki. Choroby reumatyczne stanowią 20% wszystkich przyczyn orzekania o niezdolności do pracy i są drugą po chorobach sercowo-naczyniowych przyczyną pierwszorazowych rent inwalidzkich. Wydatki rentowe to mocno obciążająca budżet pozycja. Leczenie – choć kosztowne – bardziej się opłaca!

Oto przykład: w Polsce w 1998 roku wypłacono pierwszorazowe renty 42 003 chorym na choroby reumatyczne. Średnia wartość miesięcznej renty wynosiła 114 USD, co stanowiło 1368 USD rocznie dla jednego rencisty. Suma wypłat rent pierwszorazowych z powodu chorób reumatycznych wyniosła 57 460 104 USD. *** Liczba chorych z roku na rok wzrasta. Co roku grupa około 80 000 osób z chorobami układu kostno-stawowego otrzymuje świadczenia związane z niezdolnością do samodzielnej pracy. **

Według Europejskiej Komisji do Spraw Zatrudnienia i Spraw Socjalnych

- dolegliwości mięśniowo-szkieletowe stanowią przyczynę 40 – 50% absencji chorobowej w pracy

- prowadzi to do utraty co roku 0,5 – 2% dochodu narodowego brutto.

Inne choroby reumatyczne

- Młodzieńcze Idiopatyczne Zapalenie Stawów (MIZS) jest przewlekłą chorobą charakteryzującą się, utrzymującym się zapaleniem stawów, którego objawami są ból, obrzęk i ograniczenie ruchomości. „Idiopatyczne” znaczy, że nieznana jest jego przyczyna, a „młodzieńcze” znaczy, że objawy wystąpiły przed 16 rokiem życia. Co dzieje się ze stawami? Błona maziowa otaczająca staw, zwykle bardzo cienka ulega pogrubieniu, jest atakowana komórkami zapalnymi i ich liczba w płynie stawowym znacznie wzrasta. To powoduje obrzęk, ból i ograniczenie ruchomości. Często dzieci próbują zmniejszyć ból ustawiając staw w pozycji między zgięciem a wyprostem; ta pozycja nazwana jest przeciwbólową, bo jest najkorzystniejsza dla zmniejszenia bólu.

- Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK). Jest chorobą dotyczącą mężczyzn trzy razy częściej niż kobiet, polegającą na wystąpieniu zmian zapalnych w stawach krzyżowo-biodrowych, prowadzącą do ich usztywnienia. Pacjent przyjmuje bardzo charakterystyczną pozycję „narciarza”.

- Łuszczycowe zapalenie stawów to zapalne schorzenie stawów, występujące w przebiegu łuszczycy. Choroba często rozpoczyna się w obrębie stawów międzypaliczkowych i często dotyczy tylko jednej strony, co odróżnia ją od reumatoidalnego zapalenia stawów. W przebiegu łuszczycowego zapalenia stawów we krwi nie pojawia się czynnik reumatoidalny.

Leczenie to sprawność

Współczesna medycyna może leczyć choroby reumatyczne nie dopuszczając do trwałego inwalidztwa. Leki najnowszej generacji tzw. leki biologiczne wiążą białe krwinki odpornościowe (w sposób niekontrolowany namnażające się), które niszczą stawy. Krwinki stają się biologicznie nieaktywne. W ten sposób hamuje się rozwój choroby, tym samym nie dopuszczając do inwalidztwa. Leczenie jest kosztowne (do 5 tysięcy zł miesięcznie). W 2005 roku NFZ refundował koszt terapii dla zaledwie 200 pacjentów z RZS przy szacunkowej liczbie ponad trzydziestu tysięcy chorych wymagających tejże terapii biologicznej.** Dostępność do leczenia biologicznego w Polsce jest niewspółmierna do potrzeb i znacznie mniejsza w porównaniu do „starych” jak i „nowych” krajów Unii Europejskiej. Nie są dokonywane przez Narodowy Fundusz Zdrowia uzupełnienia programów terapeutycznych.

Terapia towarzysząca

Współczesne badania psychoimmunologii potwierdzają, że stan chorego bardzo zależny jest od stanu psychicznego. Stąd potrzebna jest pomoc psychologów i tzw. grup wspierających. Pomagają one choremu przystosować się do trudnych, zmienionych dolegliwościami warunków życia.

Edukacja

Zdaniem prof. Jacka Szechińskiego, krajowego konsultanta ds. reumatologii istnieje konieczność edukowania pacjentów, a przede wszystkim lekarzy. Jest wiele podobnych objawów występujących w chorobach reumatycznych i w innych jednostkach chorobowych. Ostateczna diagnoza jest często odsunięta w czasie. Ustalenie prawidłowego rozpoznania oraz podjęcie właściwego leczenia może być opóźnione o miesiące czy nawet lata, co rzutuje na losy chorych.

„Wczesna i prawidłowa diagnoza daje olbrzymią szansę na powstrzymanie rozwoju choroby. Leczenie może być bardzo skuteczne, ponieważ wprowadzono wiele leków modyfikujących przebieg choroby. W wielu przypadkach szansą powodzenia dają metody leczenia biologicznego. Jeśli rozpoznanie nastąpi zbyt późno, zmiany stają się nieodwracalne” – prof. Jacek Szechliński.

Instytut Reumatologii w Warszawie organizuje bezpłatne szkolenia lekarzy rodzinnych w zakresie reumatologii.

Materiały źródłowe

* „Globalne obciążenie chorobami” – Christopher J.L. Murray, Allan D. Lopez

Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius” Warszawa-Kraków 2000

** Stanowisko Zespołu Ekspertów ds. Diagnostyki i Terapii Chorób Reumatycznych - sierpień 2006

*** Screening na zlecenie Instytutu Reumatologicznego wykonał Ośrodek Badań Socjologicznych PAN. Głównym celem podjętego badania była ocena rozpowszechnienia podstawowych dolegliwości i chorób reumatycznych w populacji dorosłych mieszkańców Polski.

Dodatkowe informacje:

Anna Kozerska
Dyrektor ds. Komunikacji Zewnętrznej
Wyeth
tel. 0-22 477 10 00, fax: 0-22 477 10 01
e-mail: kozersa@wyeth.com
 Agencja DEVA
tel. 0-22 840 36 36
fax: 0-22 840 53 64
e-mail: deva
 

UZUPEŁNIENIE MATERIAŁÓW PRASOWYCH

W ubiegłym roku podczas dorocznego kongresu Europejskiej Ligi ds. Walki z Reumatyzmem (EULAR) w Wiedniu, w Austrii, zostały przedstawione pozytywne wyniki trzech oddzielnych badań klinicznych nad stosowaniem jednego z preparatów biologicznych o nazwie ENBREL^* (etanercept) w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów (RZS), zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) i łuszczycowego zapalenia stawów (ŁZS). Dane te potwierdzają uzyskiwanie istotnej, trwałej skuteczności i tolerancji podczas jego stosowania w skojarzeniu z metotreksatem lub w monoterapii.

„Dane przedstawione podczas kongresu podkreślają istnienie trwałych korzyści, jakie pacjenci i lekarze odnieśli ze stosowania tego leku w długotrwałych badaniach klinicznych” – powiedziała dr Désirée van der Heijde, profesor reumatologii z Uniwersytetu w Maastricht w Holandii. – „Pacjenci i lekarze powinni poszukiwać i żądać dostępu do skutecznych leków, które pozwalają uzyskać tak znaczący sukces terapeutyczny”.